Igrexa de Santa María de Castrelos

Gustaríame engadir alguha información máis:

A súa orixe remóntase ata o século XIII. Existe unha inscrición onde se nomea o año de 1216, aínda que é posible que esta pedra inscrita formara parte dunha pedra fundacional.
O edificio é de planta rectangular de nave única con ábsida semicircular, de vinte metros de largo por sete de ancho. Os muros, de considerable grosor a causa do dobre parámetro de perpiaño, son lisos sen contrafortes, salvo a ábsida que separa o tramo recto do semicircular. As cubertas resólvense cunha estrutura de madeira sobre a que repousa a tella do país, aparecendo os abovedamentos unicamente nas ábsidas. Na igrexa podemos atopar cinco ventás na nave: dúas no muro norte, dúas no muro sur e unha no muro oeste. A ábsida está iluminada grazas a tres ocelos dispostos simetricamente no tramo semicircular.
Ten dúas portas, unha en cada panel da nave, con catro e seis columnas, respectivamente. Na fachada occidental, a principal, preséntase unha porta de arco apuntado e unha ventá de arco semicircular. As chambranas de ambas son decoradas con billetes. A porta presenta tres arquivoltas con diferentes motivos xeométricos, como hexafolias en círculos, flores pequenas e arestas baquetonadas. No tímpano sitúase unha cruz patada e seis árbores cunha bola na súa copa e as ramas en espiral. As arquivoltas van apoiadas sobre tres pares de columnas adosadas de fuste liso, basas lixeiramente decoradas e capiteis de follas picudas. A ventá é similar pero deixa entrever unha cruz trelobada moi deteriorada no seu tímpano. Na fachada meridional ábrese unha porta e dúas ventá, as tres con chambranas con billetes. Dúas arquivoltas con diversos motivos suxeitan en dous pares de columnas lisas e dosadas. os seus capiteis e basas son moi similares a da fachada principal. O tímpano é tamén moi similar ao principal con flores e follas e unha cruz no medio. Na fachada septentrional presenta unha porta de arco apuntado e dúas seteiras. A decoración desta porta é similar á principal. Por debaixo do aleiro sitúase unha líña de canecillos de diversas morfoloxías. No interior son de admirar o arco triunfal e a decoración deste, das ventás e das portas.
A entrada da ábsida dende a nave resólvese a través dun arco apuntado. O tramo recto da ábsida está dividida por un arco faxón intermedio que sostén unha bóveda apuntada. O tramo semicircular cóbrese cunha bóveda dun cuarto de esfera, tamén chamado “de forno”. Toda a ábsida atópase recorrido interiormente por un banco corrido sobre o que se erguen as basas das columnas.
O interior da ábsida está iluminada por tres rosetóns. A moldura exterior destes é axadrezada, logo ven un oco circular nona lobulado e se comunica co interior mediante unha celosía de cinco ocos circulares en forma de cruz.

A igrexa sufriu distintas reparacións que enmascararon a súa beleza artística. Ao redor de 1940 restaurouse e se descubriron pinturas murais sobre a vida de Xesucristo e unha inscrición que acredita que o templo foi consagrado en 1216.

Sobre a súa historia sábese que pertencía á Encomenda de Beade, da Orde Militar de San Juan de Malta.

Na parte esquerda dunha ventá da fachada existe un perpiaño cunha sinal castreña que Castelao denominaba “esvástica del Miño” e que consideraba propia da arte rupestre local.