Outra fotografía:
Tipo de ben: Castro / Outros xacementos da Idade do Ferro,
Concello: Oleiros
Parroquia: San Martiño de Dorneda
Lugar: Xaz - Abeleiras de Abaixo
Outra denominación do ben: Castro de Abeleiras - Os Redondos
Cronoloxía: Idade do Ferro,
Descrición:
Castro en emprazamento dorsal en suave pendente. No seu momento tiña vistas á ría da Coruña. Encadrable dentro do arco de castros ártabros.
Recinto ovalado duns 150 x 100 m. Pola parte sur presenta tres parapetos e 2 foxos.
Nas casas arredor atópanse uns poucos restos líticos (muíños circulares) aparecidos dentro do castro durante os traballos agrícolas, silvícolas e de cavar as foxas para os animais. Outros materiais foron usados na construción desas mesmas casas.
As murallas acadan todavía unha gran altura, sobre todo a máis interior das tres. Sen uso actual. Ata hai uns tres anos se usaba a metade da croa para sementar millo. Inda que abandonado, e parcialmente cuberto de vexetación, existen corredoiras e camiños interiores que facilitan a súa visita. A croa todavía é visitable, inda que por pouco tempo.
De propiedade privada ata hai pouco, está pendente de pasar a dominio público por permuta
Fotogrametría:
Propiedade: Pública
Uso actual: Sen usoAgrícolaOutros
Código no Catálogo da Xunta: GA15058009
Categoría do Ben: Catalogado (Catálogo da Xunta e dos PXOM)
Elementos mobles:
Tradición oral:
Non conseguimos que as persoas preguntadas lembrasen ningunha tradición vencellada directamente ó castro, nen tampouco lendas. Comentan que un uso habitual dos foxos era como lugar onde enterrar os animais domésticos mortos (vacas, cans, burros, etc.). O uso tradicional da croa, como en tantos outros casos, era para horta e máis herba ou cereais. Os parapetos aproveitábanse para uso silvícola. Era zona de xogos para os rapaces do lugar (as agachadas, tirolinas, etc.)
Historia recente do ben:
Referencias bibliográficas:
-Feitas catas de valoración en 2003 dirixidas por Otilia Prado.
-Anuario Brigantino 2008 (con fotos comparativas actuais e do voo americano):
http://anuariobrigantino.betanzos.net/Ab2007PDF/2007%20143_166.pdf
-Cadernos de Estudos Oleirenses, XII, “Os Castros de Oleiros” Ed. Triforium, por Beatriz Comendador, Joaquín Ferrer e Santiago Vázquez, ISBN 978-84-935325-3-6-
-Publicidade urbanización pegada ó muro exterior: con
foto aérea: http://www.grupoavalexa.com/oleiros/oleiros.htm
-No blog de Beatriz Comendador: http://pasadoreciclado.blogspot.com/2009/08/el-castro-de-xaz-en-arteixo-coruna-esta.html
Afeccións
Ten camiño de acceso?: SiEstá cuberto de maleza: SiNon
Está afectado por algunha obra: Si
Estado de conservación: Regular
Atópase en perigo nestes momentos?:
O muro exterior sur foi cortado recentemente de xeito parcial para a construción dunha urbanización de 5 chalets enfrente do mesmo, a uns 5 metros de distancia. Ó norte hai outras casas do fins do s.XIX e principios do XX que tamén cortaron no seu día este parapeto exterior e dan á estrada principal. Outras máis novas, de fins do s.XX contruíronse máis pegadas a este muro destruíndoo ou afectándoo.
No entorno está proxectado un campo de golf. Dentro do proxecto compensatorio está a recuperación deste xacemento arqueolóxico.
Onde está localizado
Latitude: 43.3525901777Lonxitude: -8.32480430603
Empregamos o sistema de coordenadas WGS84
Se estiveches nel, valora o estado deste Ben Cultural (é importante):
(6 votos)
Loading...
6 comentarios
Pancho - Lapatianco says:
Xul 14, 2011
Para visitalo, pódese coller a estrada AC-184, que vai dende Santa Cruz de Liáns (Oleiros) a Meirás (Sada)
Oscar Franco says:
Xan 16, 2014
O castro de Xaz na prensa escrita:
http://www.lavozdegalicia.es/noticia/coruna/2014/01/16/vecinos-xaz-exigen-concello-pode-arboles-castro/0003_201401H16C9991.htm
vilachan says:
Xan 21, 2017
Non sei como documentar isto, pero quería deixar constancia dun detalle da tradición oral. O meu avó naceu a poucos metros do castro e escoitei dicir que dentro da croa se agacharan tropas durante a guerra dos franceses. Non sei a que tropas se referirían, pero imaxino que falarían da época das guerras napoleónicas. En calquera caso, é posible que a croa deste castro fose de utilidade para ocultarse, dado que a muralla interior está en relativo bo estado. Na decada de 1980, cando eu era pequeno, aínda lembro a croa completamente arada e cultivada pola familia que a levaba, e forma unha especie de anfiteatro ovalado. Tamén é verdade que, nos oitenta, as murallas xa estaban cubertas das grandes árbores que actualmente ocultan completamente a croa do exterior; non sei se sería así a comezos do século XIX, pero é posible que a propia altura dos muros, aínda sen vexetación tan alta, servise para ocultarse.
magago says:
Xan 22, 2017
Vilachán, moitas grazas por este dato. Xa temos referencias da ocupación puntual de castros polos franceses e mesmo nalgún caso, evidencias arqueolóxicas desta ocupación. Interesantísimo!
Pancho - Lapatianco says:
Xan 24, 2017
Graciñas pola referencia Vilachán.
Tamén o Castro de Xaz foi lugar de xogos cando era neno nos anos 70. Con eses muros altos e con tanto foxo era un lugar máxico para calquera neno. Non é de extrañar que foran lugares onde se orixinaran as lendas e ditos máis diversos.
E lembro a croa sementada, e no verán co mainzo alto. Por suposto, as árbores xa estaban, pois son moito máis vellas ca nós; algo normal na maior parte dos castros, sobre todo os desta tipoloxía.
Nos últimos anos ademáis das catas levadas a cabo por Otilia Prado, houbo unha intervención moito máis extensa baixo a dirección de Antón Malde.
O vello Queitán, que vivía a rentes do castro, a quen coñecín de pequeno e volvín contactar algunha vez hai uns anos, contaba, entre outras cousas, que se algún día excavaban alí o que máis ían atopar eran ósos de vaca e outros animais, pois nos foxos era onde os enterraban. Tamén contaba que algunha que outra “pedra redonda” a tiñan usado como alicerce dalgún alpendre.
Cabe dicir neste apartado que neste lugar habitaban algúns dos últimos “caseiros” de Galicia, entre eles o mencionado Tono “Queitán”.
Aquí temos un par de artigos sobre eles, inda que caen nun reiterado erro, ó confundir a Casa Grande de Xaz, a que será futura sede do campo de golf, co verdadeiro Pazo de Xaz, máis pequeno, de nova planta do s.XVIII, e que está máis cerca do castro.
http://www.lavozdegalicia.es/noticia/agro/2010/03/05/ultimos-caseros-oleiros/0003_8334486.htm
e
http://www.elmundo.es/elmundo/2010/04/07/suvivienda/1270625389.html
Como intrahistoria deste castro, tamén mencionar que ó seu pé hai unha casa na que vivía unha “compoñedora de ósos” e menciñeira tradicional, oficio que herdou a súa filla.
Vilachan says:
Xan 23, 2018
Desde logo, Queitán ten que ser das persoas que mellor poida coñecer a memoria oral do castro, tanto por idade como por proximidade.
Súmolle aos datos adicionais que a casa vella de Queitán é un dos exemplos mellor conservados na zona, que eu coñeza, das casas tradicionais que Pedro de Llano encadrou na tipoloxía de “casas das agras”, coa paredes de xisto, os dous alpendres a cadanseu lado, a cuberta de tella… A maior parte destas casas foron reformadas ao longo do século XX, pero esta está tal cal. Unha auténtica marabilla.
A iso súmolle que esta familia ten tamén un exemplo perfecto de hórreo das Mariñas; xa van quedando poucos en tan bo estado. Ao perderen a súa utilidade agrícola e seren de madeira, pola escaseza de boa pedra na zona, van decaendo un tras outro. Véxolles pouco futuro, pero o de Queitán está perfectamente conservado.